Piše: M. S.
Uporedo sa razvijanjem autorskog, artističkog filma, pretežno drame, španska kinematografija je oduvijek posebnu pažnju davala i žanru horora, za koji je svakako posjedovala i veliki talenat i kreativnost. Tako su period savremenog španskog filma, uveliko obilježili horori, a kada je u pitanju ovaj žanr u Španiji, sve je počelo 1950-ih i 1960-ih godina prošlog stoljeća kada su na scenu stupili Vincente Aranda i Narciso Ibáñez Serrador, autori serijala Priče protiv spavanja, španske varijante Zone sumraka. Oni su uporedo sa Luisom Buñuelom, a na jedan sasvim drugačiji način, suprostavljali represivnom Francovom režimu i uspjeli uzdrmati i razbuditi hipnotizirano špansko društvo. Devedesetih dolazi do ponovnog preporoda horora u Španija, koja postaje mjesto sa najstrašnijim i najoriginalnijim pričama strave u svijetu.
Netflixova filmska senzacija
Posljednja Netflixova filmska senzacija, upravo je španski horor Platforma (El Hoyo, 2020), debitantsko ostvarenje reditelja Galdera Gaztelu-Urrutiae, koji je premijerno prikazan na prošlogodišnjem festivalu u Torontu, i to u odgovarajućem programu “Ponoćno ludilo“, gdje je osvojio Nagradu publike. Ova selekcija koja je posvećena underground i žanrovskim filmovima, savršeno je odgovarala ovome naslovu, koji bi se mogao definisati kao tzv. komorni film, čija se radnja dešava u jednom, zatvorenom postoru, a koji u žanrovskom okviru horora, postavlja jedno od najaktuelnijih pitanja u 21. stoljeću: „Koliko čovjek može požderati?“, i u doslovnom, i u metaforičkom smislu.
Dakle, radnja ove savremene španske verzije kultnog psihološkog horor trilera Kocka (Cube, 1997), smještena je u minimalističku građevinu sastavljenu od niza ćelija u naizgled beskonačnom redu kroz koji svakoga dana u isto vrijeme prolazi platforma sa hranom. I to ne bilo kakvom hranom, već sa specijalitetima i delicijama koje spremaju najbolji kuhari na svijetu, a kojima dirigira morbidni šef koji ne dopušta ništa manje od savršenstva. Zatim, ta hrana sa vrha kreće na dolje, i prolazeći kroz ćelije u kojima su izolirane po dvije osobe koje na jednom nivou moraju povesti mjesec dana, prije nego li budu prebačene na naredni, platforma se na trenutak zadržava u svakoj od njih. Prvo jedu oni na najvišim nivoima, a zatim njihove ostatke dobivaju oni ispod njih. I tako do dna, gdje čekaju oni najnesretniji, za koje, po pravilu ne „preživi“ niti jedan jedini zalogaj i kojima ne preostaje ništa drugo osim gladi i kanibalizma. Glavni protagonisti Platforme su Goreng (Ivan Massagué), inače dobrovoljac u ovome svojevrsnom društvenom eksperimentu i starac Trimagasi (Zorion Eguileor). Prvi je sa sobom ponio roman „Don Kihot“, a drugi najoštriji nož na tržištu. Pa ko preživi...
Dramaturški napeto ostvarenje
Uprkos određenim režiserskim propustima među koje spada i pretjerana teatralizacija i poetizacija atmosfere te konstantno potenciranje metafore koja je svakako krajnje jasna i pojednostavljena, a uz manjak sporednih zanimljivijih i posvećeno izgrađenih likova, riječ je o dramaturški pretežno napetom ostvarenju koje donosi intrigantnu i tragično bolnu alegorijsku sliku današnjice. Platforma je, dakle, svojevrsna distopijska filmska oda objednim ceremonijama i društvu izobilja, čiji svijet prikazuje kroz prizmu čovjekove beskonačne gladi i njegovih preovladavujućih tjelesnih potreba. Istovremeno, zahvaljući tom segmentu života na planeti Zemlji, njen ostatak umire od gladi, jer mrvice koje vrh piramide hranidbenog lanca ostavi, nije i ne može biti dovoljan. Također, ostvarenje Galdera Gaztelu-Urrutiae možda suviše otvoreno i pojednostavljeno, ali, ipak snažno, kritizira kapitalističko uređenje svjetske društvene scene, što ne dozvoljava nikakvu racionalizaciju čovjekovih hedonistički sklonosti, te na koncu, ono dokazuje da čovjek današnjice kao nikada prije, živi teoriju socijal-darvinizma i vodi krvavi rat za vlastiti opstanak, odnosno „borbu za puki život“.
Tračak nade u čovječanstvo, nudi Gorengova ideja solidarnosti, koja podrazumijeva jednaku raspodjelu obroka, jer na taj način niti jedna ćelija ne bi ostala bez hrane. Ispočetka, njegov cilj djeluje kao Don Kihotova borba protiv vjetrenjača, što je još jedna metaforička poveznica sa savremenim dobom, ali na koncu, upotrebom nasilja kao jedinim preostalim čovjekovim oružjem, on uspijeva u svome naumu i spašava jedino ljudsko biće u ovome betonskome zatvoru – dijete.
„Vjeruješ li u Boga“, upita Goreng Trimagasi, na što mu on odgovara, dok se prežderava netaknutim jelima na 33. spratu zgrade: „Ovoga mjeseca vjerujem!“.
